Hannibals Toorn
Deze pagina bevat
achtergrond informatie over het boek.
Intro
De titel
Stambomen
Het verhaal
Carthaagse/Fenicische Goden
Hannibals dood
Tijdslijn
Consuls van Rome
Literatuur
‘Pater
Hamilcar … paruum admodum me, cum sacrificaret, altaribus admotum
iureiurando adegit nunquam amicum fore populi Romani.’
‘Mijn
vader Hamilcar nam me naar het altaar, terwijl hij een offer bracht,
en liet mij heilig zweren dat ik nooit een vriend van Rome zou
worden.’
Hannibal (Livius 35.19)
|
Intro
Toen Hamilcar zijn zoon Hannibal plechtig liet zweren dat hij altijd Rome zou
haten, was het zaad voor de tweede Punische oorlog gezaaid. De strijd op leven
en dood tussen Rome en Carthago. Het leven van Hannibal heeft daarna altijd in
het teken van de strijd tegen zijn gehate vijand gestaan. Oorlog was
onvermijdelijk.
Na jaren strijd tegen de Romeinen en tienduizenden doden
later weet Hannibal dat het koppige Rome het alleen zal opgeven als zij
vernietigd wordt. Met de komst van Scipio ‘Africanus’ verdwijnt de kans op
overwinning.
Maar nadat Hannibal de oorlog opgeeft en de vrede accepteert,
blijkt Rome haar wraakgevoelens niet zo gemakkelijk los te kunnen laten. Vele
jaren na de tweede Punische oorlog drijven ze de inmiddels oude Hannibal in
Bithynia in het nauw.
Dit boek is eind 2013 verschenen.
ISBN 978-1-291-61802-0
‘‘Vincere
scis, Hannibal, victoria uti nescis.’
‘Je weet hoe je moet winnen, Hannibal, maar niet hoe
een overwinning uit te buiten.’’
Maharbal
(Livius 22.51)
|
De Titel
De aanleiding van de tweede Punisch oorlog is de aanval op
Saguntum, volgens Rome een bondgenoot van haar. Polybius verklaart echter de
oorzaken van de tweede Punische oorlog (ook wel Hannibals oorlog genoemd) in het
begin van boek 3. Eén van die oorzaken is de vader van Hannibal, die, hoewel
zelf nooit verslagen, zich aan de Romeinen had moeten overgeven. Polybius noemt
dit “Hamilcars toorn”.
Het Verhaal
'Hannibals Toorn'
is
een historische roman over het leven van Hannibal. Het boek beschrijft in de
ik-vorm het laatste levensuur van de Carthaagse generaal (3e eeuw voor Christus)
waarin hij terugblikt op zijn bewogen leven en strijd tegen zijn eeuwige vijand:
Rome.
De woordenwisseling met de Romein geven aanleiding tot het oproepen van
herinneringen waarbij blijkt dat de waarheid over het leven van Hannibal, die de
geschiedenis aan ons heeft overgeleverd, maar enkel door de Romeinen is
opgetekend, niet altijd zo eenduidig is als het lijkt.
Het zet zijn leven in de gebeurtenissen en denkwereld van die
periode en beschrijft de botsing tussen de Romeinse en
Carthaagse cultuur.
Maar ook komen we er achter dat Hannibals waarheid ook sterk gekleurd is, en hij
bezeten was de heilige eed aan zijn vader in te lossen. Het verhaal eindigt als
de hoofdpersoon de pijnlijke strijd tegen de dood opgeeft.
De tekst is volledig gebaseerd op historische feiten, en geschreven met de
belevingswereld van de antieke wereld in het achterhoofd vol levendige
veldslagen, religieuze rituelen en politieke intriges. De historische
accuratesse en diepgang zijn dusdanig dat het boek een blijvende indruk zal
maken in de wereld van de liefhebbers van de klassieke oudheid.
Stambomen
Hannibal:
Hasdrubal Gisco:
‘Odi
odioque sum Romanis.’
‘Ik
haat de Romeinen en de Romeinen haten mij.’
Hannibal (Livius 35.19)
|
Over hoe Hannibal aan zijn
einde kwam doen veel verhalen de ronde.
De meeste historici uit de
oudheid meenden dat hij vergif nam, zoals Arrianus (Bythanica), Justinus (32.4)
Eutropius (boek 4) . Nepos (Hannibal 12.5) vertelt dat hij het gif altijd bij
zich had. Juvenal (Satirus) noemt een ring waarin het vergif verstopt zat.
Livius (39.51) dacht dat hij er om vroeg aan een bediende, maar het wel altijd
in zijn buurt hield, en het dronk terwijl hij riep: “Laat ons de Romeinen
verlossen van het verlangen dat ze zo lang ervaren hebben, want ze denken dat
hun geduld te zwaar wordt getest om nog langer te wachten op de dood van een
oude man.”
Appianus (de Syrische
oorlogen) doet ons voor komen dat het Prusias was, die onder druk van de
Romeinen, Hannibal vergiftigde. Plutarchus (Leven van Flamininus) meldt dat hij
mogelijk stierf na het drinken van het bloed van een stier (in die periode
meende men dat dit dodelijk was) in navolging van Themistocles en Midas, maar
dat ook het verhaal de ronde deed dat hij een knecht opdracht had gegeven hem te
wurgen met een sjaal. Pausanias (beschrijving van Griekenland) meent dat
Hannibal op een paard sprong toen Prusias zijn verzoek om hulp verwierp en met
een zwaard zijn vinger verwonde waarna hij drie dagen later overleed aan de
koorts die daar op volgde.
In ieder geval zijn de
meeste historici uit die tijd het er over eens dat Hannibal in Libyssa (huidig
Turkije) zich van het leven beroofde omdat hij op het punt stond gevangen
genomen te worden. De zeven uitgangen die hij onder zijn woning had aangelegd
waren allen bewaakt door de vijand (Leven van Flamininus van Plutarchus). Nepos
(Hannibal 12.5) meende dat het de Romeinen waren die zijn huis omsingeld hadden.
Plutarchus heeft het over soldaten van koning Prusias. Plutarchus (Leven van
Flamininus) en Arrianus (Bythanica) vertellen ook over een orakel dat Hannibal
verkeerd geïnterpreteerd had. Hannibal zou Libyssa met Libië verward hebben.
Ik heb deze laatste desperate daad van
Hannibal als kapstok voor mijn verhaal gebruikt.
Carthaagse/Fenicische Goden
Een lijst van de Goden die in het
boek aangeroepen worden:
Adon |
God van
jeugd, schoonheid en regeneratie. (Adonis) |
Alejan-Ba’al |
God van
regentijd. |
Allatu |
Godin van
de onderwereld. |
Anat |
God van
liefde, oorlog, maagden en de oogst. |
Ares |
Oorspronkelijk Griekse God. God van de oorlog. In Iberië erg populair. |
Asherah |
Moeder van
de Goden. |
Ashtart |
Oorspronkelijk Fenicische Godin. Godin van de sterren en de hemel,
seksualiteit en oorlog. |
Ba’al-Hammon |
‘Heer van
de geurwater altaren’. Oppergod van Carthago en haar koloniën. Heerser
over het universum, berijder van de wolken, almachtige, heer van de
aarde. God van vruchtbaarheid, landbouw, donder en regen. (Zeus) |
Ba’al-Marqod |
God van
dans en genezing. |
Ba’al-Shamim/Malagê |
‘Heer van
de hemel’. |
Ba’al-Zeboub |
God van
het verderf. |
Bes |
Egyptische
God die demonen afweert. |
Dagon |
God van
vruchtbaarheid en visvangst. Vader van Ba’al-Hammon. |
Demeter |
Oorspronkelijk Griekse Godin van vruchtbaarheid en seizoenen. |
El |
Hemelstier. Vader van de Goden. |
Eshmun-Schadrafa |
God van de
geneeskunst. (Asclepius) |
Hadad |
Stormgod. |
Hadan |
Oorlogsgod. |
Kathirat |
Godin van
het huwelijk en de zwangerschap. |
Kore |
Oorspronkelijk Griekse Godin. Godin van de oogst en onderwereld. (Persephone) |
Kothar-Hasis |
‘de
vakkundige’. God van vakmanschap. |
Melqarth |
‘Koning
van de stad’. Oorspronkelijke Fenicische oppergod. Zoon van Ba’al-Hammon.
Heerser over onderwereld, zee, en cirkel van het leven. (Herakles) |
Mot |
God van de
droogte en dood. |
Mzh |
Fenicische
slangendemon. |
Reshef |
God van
plagen, bliksem en oorlog. (Apollo) |
Shahar |
God van de
ochtend. |
Shalim |
God van de
avond. |
Shapash |
Godin van
de zon. |
Tanit |
Godin van
Carthago. Moedergodin. Godin van maan, geluk, vruchtbaarheid, oogst en
oorlog. (Athena) |
Vininam |
Geboortegodin (uit Numidië). |
Yamm |
God van de
zee. |
Yarikh |
God van de
maan. |
Uicerunt
ergo di hominesque et.
‘En zo verbonden mens en Goden zich om ons te
verslaan.’
Hanno II ‘de
Grote’ (Livius 21.10) |
Tijdslijn
247 |
Geboorte van Hannibal. |
237 |
Hannibal zweert eeuwige vijand
van Rome te zijn. |
221 |
Hannibal krijgt leiding over
troepen in Spanje. |
219 |
Hannibal verovert Saguntum. |
218 |
Hannibal leidt zijn leger over
de Alpen.
Hannibal verslaat Scipio bij
Ticinus.
Hannibal verslaat de Romeinen
bij Trebia. |
217 |
Hannibal verslaat Flaminius bij
Trasimenus. |
216 |
Hannibal verslaat Romeinen bij
Cannae. |
215 |
Samenwerking tussen Hannibal en
Philippos V van Macedonia.
Start oorlog tussen Rome en
Macedonië.
Scipio broers verslaan
Hasdrubal Barkas in Spanje. |
214 |
Hannibal marcheert naar Rome.
Syracuse valt.
Vader Scipio en oom Scipio
verslagen en gedood in Spanje. |
210 |
Scipio krijgt leiding over
troepen in Spanje. |
209 |
Scipio verovert Carthago Nova. |
208 |
Scipio verslaat Hasdrubal
Barkas. |
207 |
Dood Hasdrubal Barkas. |
206 |
Einde oorlog tussen Rome en
Macedonië.
Scipio verslaat Hasdrubal Gisco
en Mago Barkas bij Ilipa. |
205 |
Scipio wordt Consul. |
204 |
Scipio steekt over naar Afrika. |
203 |
Hannibal krijgt opdracht naar
Carthago te vertrekken.
Dood van Mago Barkas. |
202 |
Scipio verslaat Hannibal bij
Zama. |
197 |
Hannibal wordt suffeet van
Carthago.
Rome verslaat Macedonië bij
Cynoscephalae. |
195 |
Hannibal moet Carthago
verlaten. |
190 |
Hannibals vloot van Antiochos
verslagen. |
189 |
Broer Scipio verslaat Antiochos
bij Magnesia ad Sipylum.
Hannibal verlaat Antiochos. |
186 |
Hannibal verblijft in Bithynia. |
183-181 |
Dood van Scipio.
Hannibal pleegt zelfmoord. |
(Alle
jaartallen zijn voor Christus.)
Hic uobis
bellum et pacem portamus; utrum placet sumite.
‘Hier brengen we je oorlog
en vrede; kies welke je wilt.’
Q. Fabius Maximus ‘Verrucosus’ ‘Cunctator’ (Livius 21.18) |
Consuls van Rome
Hieronder een lijst van consuls tijdens de
oorlog tegen Hannibal. Het valt op dat bijna een groot deel van de Romeinse
consuls uit die periode de dood vonden in de strijd tegen Hannibal.
Consuls van Rome tijdens de
tweede Punische oorlog:
219 |
L. Aemilius
Paullus (†) |
M. Livius Salinator |
218 |
P.
Cornelius Scipio
†† |
Ti. Sempronius Longus
|
217 |
Cn.
Servilius Geminus
†† |
C. Flaminius II
† |
|
|
M. Atilius Regulus II
†† |
216 |
C. Terentius Varro
|
L.
Aemilius Paullus II
† |
215 |
L.
Postumius Albinus III
† |
Ti. Sempronius Gracchus
(†) |
|
M. Claudius Marcellus II
(†) |
Q. Fabius Maximus
Cunctator III |
214 |
Q. Fabius Maximus
Cunctator IV |
M. Claudius Marcellus III
(†) |
213 |
Q. Fabius Maximus
|
Ti. Sempronius Gracchus II
† |
212 |
Q. Fulvius Flaccus III
|
Ap.
Claudius Pulcher
† |
211 |
Cn.
Fulvius Centumalus Maximus
† |
P.
Sulpicius Galba Maximus |
210 |
M. Claudius Marcellus IV
(†) |
M. Valerius Laevinus
(II?) |
209 |
Q. Fabius Maximus
Cunctator V |
Q. Fulvius Flaccus IV
|
208 |
M. Claudius Marcellus V
† |
T.
Quinctius Crispinus
† |
207 |
C. Claudius Nero
|
M. Livius Salinator II
|
206 |
L.
Veturius Philo |
Q. Caecilius Metellus
|
205 |
P.
Cornelius Scipio Africanus |
P.
Licinius Crassus Dives |
204 |
M. Cornelius Cethegus
|
P.
Sempronius Tuditanus |
203 |
Cn.
Servilius Caepio |
C. Servilius Geminus
|
202 |
M. Servilius Pulex
Geminus |
Ti. Claudius Nero
|
†
Als consul gedood in de strijd tegen Hannibal.
††
Idem, maar niet tijdens functie als consul.
(†)
In andere termijn gedood tijdens de oorlog.
Latere consuls van Rome:
201 |
Cn. Cornelius Lentulus |
P. Aelius Paetus |
200 |
P. Sulpicius Galba Maximus II |
C. Aurelius Cotta |
199 |
L. Cornelius Lentulus |
P. Villius Tappulus |
198 |
Sex. Aelius Paetus Catus |
T. Quinctius Flamininus |
197 |
C. Cornelius Cethegus |
Q. Minucius Rufus |
196 |
L. Furius Purpureo |
M. Claudius Marcellus |
195 |
L. Valerius Flaccus |
M. Porcius Cato |
194 |
P. Cornelius Scipio Africanus II |
Ti. Sempronius Longus |
193 |
L. Cornelius Merula |
Q. Minucius Thermus |
192 |
L. Quinctius Flamininus |
Cn. Domitius Ahenobarbus |
191 |
P. Cornelius Scipio Nasica |
M'. Acilius Glabrio |
190 |
L. Cornelius Scipio Asiaticus |
C. Laelius |
189 |
M. Fulvius Nobilior |
Cn. Manlius Vulso |
188 |
M. Valerius Messalla |
C. Livius Salinator |
187 |
M. Aemilius Lepidus |
C. Flaminius |
186 |
Sp. Postumius Albinus |
Q. Marcius Philippus |
185 |
Ap. Claudius Pulcher |
M. Sempronius Tuditanus |
184 |
P. Claudius Pulcher |
L. Porcius Licinus |
183 |
M. Claudius Marcellus |
Q. Fabius Labeo |
182 |
Cn. Baebius Tamphilus |
L. Aemilius Paullus Macedonicus |
181 |
P. Cornelius Cethegus |
M. Baebius Tamphilus |
Dictators van Rome tijdens de
tweede Punische oorlog:
217 |
Quintus Fabius Maximus Cunctator
/
Marcus Minucius Rufus |
216 |
Marcus Junius Pera
/
Marcus Fabius Buteo |
213 |
Gaius Claudius Centho |
210 |
Quintus Fulvius Flaccus |
208 |
Titus Manlius Torquatus
|
207 |
Marcus Livius Salinator |
205 |
Quintus Caecilius Metellus
|
203 |
Publius Sulpicius Galba Maximus |
202 |
Gaius Servilius Geminus |
Hierna waren er nog maar
tweemaal dictators in Rome:
82-81 |
82-81 Lucius Cornelius
Sulla Felix |
49-45 |
49-45 Gaius Julius Caesar
|
44 |
44 Gaius Julius Caesar
(dictator voor het leven)
|
λελήθασιν
αὑτοῖς ἐπισπασάμενοι τηλικοῦτο νέφος ἀπὸ τῆς ἑσπέρας:
‘[De Aetoliërs] hebben
onbewust een machtige wolk uit het westen [Rome] hier gebracht.’
Lykiskos (Polybius 9.37.10) |
Literatuur
Historische bronnen:
Belangrijkste
geraadpleegde literatuur van historische schrijvers: Appianus, Cassius Dio,
Cornelius Nepos, Plutarchus, Polyaenus, Silius Italicus (Punica), Zonaras en
natuurlijk Polybius en Livius.
Hedendaagse naslagwerken over Hannibal,
Scipio en Carthago:
Armies of the Carthaginian
wars 265-146 BC (Osprey)
Cannae 216 BC (Osprey)
Carthage, les
voyages d’alix (Jacques Martin & Vincent Henin)
Carthago, opkomst
en ondergang van een stad (Richard Miles)
The fall of Carthage (Adrian
Goldsworthy)
The First Punic War (J.F.Lazenby)
Hannibal’s War (J.F.
Lazenby)
Die Karthager,
Kultur und Religion einer antiken Seemacht
(Sabatino Moscati)The Punic Wars (Nigel
Bagnall)
Scipio Africanus (Alexander
Acimovic)
Scipio Africanus, Rome’s
greatest general (Richard A. Gabriel)
Zo leefden de
Carthagers (Charles Picard)
Armies of the Macedonian
and Punic Wars, 359 BC to 146 BC (Duncan Head)
Naslagwerken algemeen:
Ancient Athens On Five
Drachmas A Day (Philip Matyszak), Ancient Rome, voyages through time (Peter
Ackroyd), Ancient Rome On Five Denarii A Day (Philip Matyszak),
Battles of the Greek & Roman World (John Drogo Montagu), Le Costume
Antique 1,2,3 (Jacques Denoel, Jacques Martin), de Dood van Hannibal
treurspel (J. Lescailje), Fighting techniques of the Ancient World (Anglim,
Jestice, Rice, Rusch and Serrati), Greece and Rome at War (Peter Connolly),
Oorlogsmist (Jona Lendering), diverse Osprey boeken, Paestum - Greek and
Romans in Southern Italy (John Griffiths Pedley), Pompeji – geschiedenis
- dagelijks leven en kunst van de bedolven stad. (Marisa Ranieri Panetta),
The Roman art of war (C.M. Gilliver), Roman Conquests Italy (Ross
Cowan), (Slingshot - the journal of the society of ancients, Successors of
Alexander the Great (Jeff Jonas), The Ancient City - life in Classical
Athens & Rome (Connolly & Dodge), Warfare in the Classical World (John
Gibson Warry, John Warry), The Western Greeks (Giovanni Pugliese,
Carratelli).
Internet:
www.attalus.org
www.livius.org
www.maproom.org
www.ancient-warfare.com
|