Home    Pyrrhus    De beste Strategos    Hannibal    Bestellen  Quiz  Biografie

Hannibals Toorn

Deze pagina bevat achtergrond informatie over het boek.

  Intro
  De titel
  Stambomen
  Het verhaal
  Carthaagse/Fenicische Goden
  Hannibals dood
  Tijdslijn
  Consuls van Rome

  Literatuur

 

 

Pater Hamilcar … paruum admodum me, cum sacrificaret, altaribus admotum iureiurando adegit nunquam amicum fore populi Romani.’

 ‘Mijn vader Hamilcar nam me naar het altaar, terwijl hij een offer bracht, en liet mij heilig zweren dat ik nooit een vriend van Rome zou worden.’

Hannibal (Livius 35.19)

Intro

Toen Hamilcar zijn zoon Hannibal plechtig liet zweren dat hij altijd Rome zou haten, was het zaad voor de tweede Punische oorlog gezaaid. De strijd op leven en dood tussen Rome en Carthago. Het leven van Hannibal heeft daarna altijd in het teken van de strijd tegen zijn gehate vijand gestaan. Oorlog was onvermijdelijk.

Na jaren strijd tegen de Romeinen en tienduizenden doden later weet Hannibal dat het koppige Rome het alleen zal opgeven als zij vernietigd wordt. Met de komst van Scipio ‘Africanus’ verdwijnt de kans op overwinning.

Maar nadat Hannibal de oorlog opgeeft en de vrede accepteert, blijkt Rome haar wraakgevoelens niet zo gemakkelijk los te kunnen laten. Vele jaren na de tweede Punische oorlog drijven ze de inmiddels oude Hannibal in Bithynia in het nauw.

Dit boek is eind 2013 verschenen.

ISBN 978-1-291-61802-0

‘Vincere scis, Hannibal, victoria uti nescis.’

 ‘Je weet hoe je moet winnen, Hannibal, maar niet hoe een overwinning uit te buiten.’

 Maharbal (Livius 22.51)

 

De Titel

De aanleiding van de tweede Punisch oorlog is de aanval op Saguntum, volgens Rome een bondgenoot van haar. Polybius verklaart echter de oorzaken van de tweede Punische oorlog (ook wel Hannibals oorlog genoemd) in het begin van boek 3. Eén van die oorzaken is de vader van Hannibal, die, hoewel zelf nooit verslagen, zich aan de Romeinen had moeten overgeven. Polybius noemt dit “Hamilcars toorn”.

 

Het Verhaal

'Hannibals Toorn' is een historische roman over het leven van Hannibal. Het boek beschrijft in de ik-vorm het laatste levensuur van de Carthaagse generaal (3e eeuw voor Christus) waarin hij terugblikt op zijn bewogen leven en strijd tegen zijn eeuwige vijand: Rome.
De woordenwisseling met de Romein geven aanleiding tot het oproepen van herinneringen waarbij blijkt dat de waarheid over het leven van Hannibal, die de geschiedenis aan ons heeft overgeleverd, maar enkel door de Romeinen is opgetekend, niet altijd zo eenduidig is als het lijkt.
Het zet zijn leven in de gebeurtenissen en denkwereld van die periode en beschrijft de botsing tussen de Romeinse en Carthaagse cultuur.
Maar ook komen we er achter dat Hannibals waarheid ook sterk gekleurd is, en hij bezeten was de heilige eed aan zijn vader in te lossen. Het verhaal eindigt als de hoofdpersoon de pijnlijke strijd tegen de dood opgeeft.
De tekst is volledig gebaseerd op historische feiten, en geschreven met de belevingswereld van de antieke wereld in het achterhoofd
vol levendige veldslagen, religieuze rituelen en politieke intriges. De historische accuratesse en diepgang zijn dusdanig dat het boek een blijvende indruk zal maken in de wereld van de liefhebbers van de klassieke oudheid.
 

 

Stambomen

Hannibal:

 

Hasdrubal Gisco:

 

Odi odioque sum Romanis.’

 ‘Ik haat de Romeinen en de Romeinen haten mij.’

Hannibal (Livius 35.19)

 

Hannibals dood

Over hoe Hannibal aan zijn einde kwam doen veel verhalen de ronde.

De meeste historici uit de oudheid meenden dat hij vergif nam, zoals Arrianus (Bythanica), Justinus (32.4) Eutropius (boek 4) . Nepos (Hannibal 12.5) vertelt dat hij het gif altijd bij zich had. Juvenal (Satirus) noemt een ring waarin het vergif verstopt zat. Livius (39.51) dacht dat hij er om vroeg aan een bediende, maar het wel altijd in zijn buurt hield, en het dronk terwijl hij riep: “Laat ons de Romeinen verlossen van het verlangen dat ze zo lang ervaren hebben, want ze denken dat hun geduld te zwaar wordt getest om nog langer te wachten op de dood van een oude man.”

Appianus (de Syrische oorlogen) doet ons voor komen dat het Prusias was, die onder druk van de Romeinen, Hannibal vergiftigde. Plutarchus (Leven van Flamininus) meldt dat hij mogelijk stierf na het drinken van het bloed van een stier (in die periode meende men dat dit dodelijk was) in navolging van Themistocles en Midas, maar dat ook het verhaal de ronde deed dat hij een knecht opdracht had gegeven hem te wurgen met een sjaal. Pausanias (beschrijving van Griekenland) meent dat Hannibal op een paard sprong toen Prusias zijn verzoek om hulp verwierp en met een zwaard zijn vinger verwonde waarna hij drie dagen later overleed aan de koorts die daar op volgde.

In ieder geval zijn de meeste historici uit die tijd het er over eens dat Hannibal in Libyssa (huidig Turkije) zich van het leven beroofde omdat hij op het punt stond gevangen genomen te worden. De zeven uitgangen die hij onder zijn woning had aangelegd waren allen bewaakt door de vijand (Leven van Flamininus van Plutarchus). Nepos (Hannibal 12.5) meende dat het de Romeinen waren die zijn huis omsingeld hadden. Plutarchus heeft het over soldaten van koning Prusias. Plutarchus (Leven van Flamininus) en Arrianus (Bythanica) vertellen ook over een orakel dat Hannibal verkeerd geïnterpreteerd had. Hannibal zou Libyssa met Libië verward hebben.

Ik heb deze laatste desperate daad van Hannibal als kapstok voor mijn verhaal gebruikt.

 

Carthaagse/Fenicische Goden

 Een lijst van de Goden die in het boek aangeroepen worden:

Adon

God van jeugd, schoonheid en regeneratie. (Adonis)

Alejan-Ba’al

God van regentijd.

Allatu

Godin van de onderwereld.

Anat

God van liefde, oorlog, maagden en de oogst.

Ares

Oorspronkelijk Griekse God. God van de oorlog. In Iberië erg populair.

Asherah

Moeder van de Goden.

Ashtart

Oorspronkelijk Fenicische Godin. Godin van de sterren en de hemel, seksualiteit en oorlog.

Ba’al-Hammon

‘Heer van de geurwater altaren’. Oppergod van Carthago en haar koloniën. Heerser over het universum, berijder van de wolken, almachtige, heer van de aarde. God van vruchtbaarheid, landbouw, donder en regen. (Zeus)

Ba’al-Marqod

God van dans en genezing.

Ba’al-Shamim/Malagê

‘Heer van de hemel’.

Ba’al-Zeboub

God van het verderf.

Bes

Egyptische God die demonen afweert.

Dagon

God van vruchtbaarheid en visvangst. Vader van Ba’al-Hammon.

Demeter

Oorspronkelijk Griekse Godin van vruchtbaarheid en seizoenen.

El

Hemelstier. Vader van de Goden.

Eshmun-Schadrafa

God van de geneeskunst. (Asclepius)

Hadad

Stormgod.

Hadan

Oorlogsgod.

Kathirat

Godin van het huwelijk en de zwangerschap.

Kore

Oorspronkelijk Griekse Godin. Godin van de oogst en onderwereld. (Persephone)

Kothar-Hasis

‘de vakkundige’. God van vakmanschap.

Melqarth

‘Koning van de stad’. Oorspronkelijke Fenicische oppergod. Zoon van Ba’al-Hammon. Heerser over onderwereld, zee, en cirkel van het leven. (Herakles)

Mot

God van de droogte en dood.

Mzh

Fenicische slangendemon.

Reshef

God van plagen, bliksem en oorlog. (Apollo)

Shahar

God van de ochtend.

Shalim

God van de avond.

Shapash

Godin van de zon.

Tanit

Godin van Carthago. Moedergodin. Godin van maan, geluk, vruchtbaarheid, oogst en oorlog. (Athena)

Vininam

Geboortegodin (uit Numidië).

Yamm

God van de zee.

Yarikh

God van de maan.

 

Uicerunt ergo di hominesque et.

‘En zo verbonden mens en Goden zich om ons te verslaan.’

Hanno II ‘de Grote’ (Livius 21.10)

 

Tijdslijn

247

Geboorte van Hannibal.

237

Hannibal zweert eeuwige vijand van Rome te zijn.

221

Hannibal krijgt leiding over troepen in Spanje.

219

Hannibal verovert Saguntum.

218

Hannibal leidt zijn leger over de Alpen.
Hannibal verslaat Scipio bij Ticinus.
Hannibal verslaat de Romeinen bij Trebia.

217

Hannibal verslaat Flaminius bij Trasimenus.

216

Hannibal verslaat Romeinen bij Cannae.

215

Samenwerking tussen Hannibal en Philippos V van Macedonia.
Start oorlog tussen Rome en Macedonië.
Scipio broers verslaan Hasdrubal Barkas in Spanje.

214

Hannibal marcheert naar Rome.
Syracuse valt.
Vader Scipio en oom Scipio verslagen en gedood in Spanje.

210

Scipio krijgt leiding over troepen in Spanje.

209

Scipio verovert Carthago Nova.

208

Scipio verslaat Hasdrubal Barkas.

207

Dood Hasdrubal Barkas.

206

Einde oorlog tussen Rome en Macedonië.
Scipio verslaat Hasdrubal Gisco en Mago Barkas bij Ilipa.

205

Scipio wordt Consul.

204

Scipio steekt over naar Afrika.

203

Hannibal krijgt opdracht naar Carthago te vertrekken.
Dood van Mago Barkas.

202

Scipio verslaat Hannibal bij Zama.

197

Hannibal wordt suffeet van Carthago.
Rome verslaat Macedonië bij Cynoscephalae.

195

Hannibal moet Carthago verlaten.

190

Hannibals vloot van Antiochos verslagen.

189

Broer Scipio verslaat Antiochos bij Magnesia ad Sipylum.
Hannibal verlaat Antiochos.

186

Hannibal verblijft in Bithynia.

183-181

Dood van Scipio.
Hannibal pleegt zelfmoord.

    (Alle jaartallen zijn voor Christus.)

 

Hic uobis bellum et pacem portamus; utrum placet sumite.

‘Hier brengen we je oorlog en vrede; kies welke je wilt.’

Q. Fabius Maximus ‘Verrucosus’ ‘Cunctator’ (Livius 21.18)

 

Consuls van Rome

Hieronder een lijst van consuls tijdens de oorlog tegen Hannibal. Het valt op dat bijna een groot deel van de Romeinse consuls uit die periode de dood vonden in de strijd tegen Hannibal.

Consuls van Rome tijdens de tweede Punische oorlog:

219

L. Aemilius Paullus (†)

M. Livius Salinator

218

P. Cornelius Scipio ††

Ti. Sempronius Longus

217

Cn. Servilius Geminus ††

C. Flaminius II  

 

 

M. Atilius Regulus II ††

216

C. Terentius Varro

L. Aemilius Paullus II

215

L. Postumius Albinus III

Ti. Sempronius Gracchus (†)

 

M. Claudius Marcellus II (†)

Q. Fabius Maximus Cunctator III

214

Q. Fabius Maximus Cunctator IV

M. Claudius Marcellus III (†)

213

Q. Fabius Maximus

Ti. Sempronius Gracchus II

212

Q. Fulvius Flaccus III

Ap. Claudius Pulcher

211

Cn. Fulvius Centumalus Maximus

P. Sulpicius Galba Maximus

210

M. Claudius Marcellus IV (†)

M. Valerius Laevinus (II?)

209

Q. Fabius Maximus Cunctator V

Q. Fulvius Flaccus IV

208

M. Claudius Marcellus V

T. Quinctius Crispinus

207

C. Claudius Nero

M. Livius Salinator II

206

L. Veturius Philo

Q. Caecilius Metellus

205

P. Cornelius Scipio Africanus

P. Licinius Crassus Dives

204

M. Cornelius Cethegus

P. Sempronius Tuditanus

203

Cn. Servilius Caepio

C. Servilius Geminus

202

M. Servilius Pulex Geminus

Ti. Claudius Nero

       Als consul gedood in de strijd tegen Hannibal.
 
††   Idem, maar niet tijdens functie als consul.
  ()  In andere termijn gedood tijdens de oorlog.

 Latere consuls van Rome:

201

Cn. Cornelius Lentulus

P. Aelius Paetus

200

P. Sulpicius Galba Maximus II

C. Aurelius Cotta

199

L. Cornelius Lentulus

P. Villius Tappulus

198

Sex. Aelius Paetus Catus

T. Quinctius Flamininus

197

C. Cornelius Cethegus

Q. Minucius Rufus

196

L. Furius Purpureo

M. Claudius Marcellus

195

L. Valerius Flaccus

M. Porcius Cato

194

P. Cornelius Scipio Africanus II

Ti. Sempronius Longus

193

L. Cornelius Merula

Q. Minucius Thermus

192

L. Quinctius Flamininus

Cn. Domitius Ahenobarbus

191

P. Cornelius Scipio Nasica

M'. Acilius Glabrio

190

L. Cornelius Scipio Asiaticus

C. Laelius

189

M. Fulvius Nobilior

Cn. Manlius Vulso

188

M. Valerius Messalla

C. Livius Salinator

187

M. Aemilius Lepidus

C. Flaminius

186

Sp. Postumius Albinus

Q. Marcius Philippus

185

Ap. Claudius Pulcher

M. Sempronius Tuditanus

184

P. Claudius Pulcher

L. Porcius Licinus

183

M. Claudius Marcellus

Q. Fabius Labeo

182

Cn. Baebius Tamphilus

L. Aemilius Paullus Macedonicus

181

P. Cornelius Cethegus

M. Baebius Tamphilus

Dictators van Rome tijdens de tweede Punische oorlog:

217

Quintus Fabius Maximus Cunctator /
Marcus Minucius Rufus

216

Marcus Junius Pera /
Marcus Fabius Buteo

213

Gaius Claudius Centho

210

Quintus Fulvius Flaccus

208 Titus Manlius Torquatus 
207 Marcus Livius Salinator
205 Quintus Caecilius Metellus

203

Publius Sulpicius Galba Maximus

202

Gaius Servilius Geminus

Hierna waren er nog maar tweemaal dictators in Rome:

82-81 82-81 Lucius Cornelius Sulla Felix
49-45 49-45 Gaius Julius Caesar
44 44 Gaius Julius Caesar
(dictator voor het leven)

 

 

λελήθασιν αὑτοῖς ἐπισπασάμενοι τηλικοῦτο νέφος ἀπὸ τῆς ἑσπέρας:

‘[De Aetoliërs] hebben onbewust een machtige wolk uit het westen [Rome] hier gebracht.’

Lykiskos (Polybius 9.37.10)

 

Literatuur

 

Historische bronnen:

Belangrijkste geraadpleegde literatuur van historische schrijvers: Appianus, Cassius Dio, Cornelius Nepos, Plutarchus, Polyaenus, Silius Italicus (Punica), Zonaras en natuurlijk Polybius en Livius.

 

Hedendaagse naslagwerken over Hannibal, Scipio en Carthago:

Armies of the Carthaginian wars 265-146 BC  (Osprey)
Cannae 216 BC  (Osprey)
Carthage, les voyages d’alix (Jacques Martin & Vincent Henin)
Carthago, opkomst en ondergang van een stad (Richard Miles)
The fall of Carthage (Adrian Goldsworthy)
The First Punic War (J.F.Lazenby)
Hannibal’s War (J.F. Lazenby)
Die Karthager, Kultur und Religion einer antiken Seemacht (Sabatino Moscati)The Punic Wars (Nigel Bagnall)
Scipio Africanus (Alexander Acimovic)
Scipio Africanus, Rome’s greatest general (Richard A. Gabriel)
Zo leefden de Carthagers (Charles Picard)
Armies of the Macedonian and Punic Wars, 359 BC to 146 BC (Duncan Head)

 

Naslagwerken algemeen:

Ancient Athens On Five Drachmas A Day (Philip Matyszak), Ancient Rome, voyages through time (Peter Ackroyd), Ancient Rome On Five Denarii A Day (Philip Matyszak), Battles of the Greek & Roman World (John Drogo Montagu), Le Costume Antique 1,2,3 (Jacques Denoel, Jacques Martin), de Dood van Hannibal treurspel (J. Lescailje), Fighting techniques of the Ancient World (Anglim, Jestice, Rice, Rusch and Serrati), Greece and Rome at War (Peter Connolly), Oorlogsmist (Jona Lendering), diverse Osprey boeken, Paestum - Greek and Romans in Southern Italy (John Griffiths Pedley), Pompeji – geschiedenis - dagelijks leven en kunst van de bedolven stad. (Marisa Ranieri Panetta), The Roman art of war (C.M. Gilliver), Roman Conquests Italy (Ross Cowan),  (Slingshot - the journal of the society of ancients, Successors of Alexander the Great (Jeff Jonas), The Ancient City - life in Classical Athens & Rome (Connolly & Dodge), Warfare in the Classical World (John Gibson Warry, John Warry), The Western Greeks (Giovanni Pugliese, Carratelli).

 

Internet:

www.attalus.org

www.livius.org

www.maproom.org

www.ancient-warfare.com